Freelance journalist en TEDxArnhem spreker Sam Gerrits werkt aan een boek over muziek. Daarvoor sprak hij verschillende bekende en minder bekende mensen over hun kijk op muziek, onder wie Wubbo Ockels. Dit verhaal is eerder gepubliceerd door NRC Next in mei 2014, één van de laatste gepubliceerde interviews met hem. ​

​Ockels was zelf een groot muziekliefhebber, én muzikant. De nacht voordat hij in 1985 de ruimte in zou gaan, kon hij niet slapen. In zijn kamer zat hij te pingelen op zijn gitaar, „een beetje de blues”. De nabestaanden van Wubbo Ockels hebben het artikel gelezen, en laten weten het een mooi stuk te vinden. 
​
‘Ik vloog mee met de Challenger in het najaar van 1985. Je had toen nog cassettebandjes. We mochten er twee of drie meenemen, geloof ik. De walkman was al op de markt, maar er zat nog een forse cassettespeler in de bemanningsruimte van de spaceshuttle. Het geluid kwam via een speakertje in de wand. Ik heb drie liedjes veel gedraaid daarboven: ‘Purple Rain’ van Prince, ‘Private Dancer’ van Tina Turner en ‘Rocket Man’ van Elton John. 

Ik keek voor het eerst door een raampje naar buiten op de klanken van ‘Purple Rain’. Het uitzicht kwam als een schok. Het was totaal onwerkelijk. Het hangt er een beetje van af welke richting je uit kijkt, maar het eerste wat ik zag was een spiegeling van het zonlicht in de atmosfeer van de aarde: het land was aardedonker, het water lichtte op en daar overheen lag een dunne, transparante laag atmosfeer. Bij dat beeld realiseer je je direct hoe onwerkelijk je situatie is. Je bent buiten de aarde, in het totale niets. Het is daar 200 graden onder nul, er is geen zuurstof, geen stikstof, geen lucht, geen geschiedenis, geen natuur. Alles wat leeft, is weg. Je hoort daar toch helemaal niet als mens, zwevend buiten die aarde.

​*krijgt brok in de keel, pinkt een traan weg.*

Niet alleen mensen hebben een ziel, ook gebouwen hebben er een. En wanneer je een gebouw een andere functie geeft, dan móet je die ziel erbij betrekken. Anders gaat het mis. Imke van Dillen voert bouwrituelen uit voor plekken en gebouwen die een nieuwe bestemming krijgen. Op 18 oktober is ze één van de sprekers bij TEDxArnhem.

Door Basti Baroncini
Op een stralende zomerdag opent Imke van Dillen de deur van een onopvallend brugwachtershuisje in Den Bosch. Het brugwachters-huisje oogt verlaten, en dat klopt ook, want de brug gaat bijna niet meer open. Er varen steeds minder boten door de Bossche gracht, dus wordt het huisje langzamerhand overbodig. En dus is het de vraag: wat gaan we met dit kleine stadsmonumentje doen?

Overgangsfase
“Als een gebouw een nieuwe bestemming krijgt, hebben veel partijen een stem: de architect, de gemeente, Rijkswaterstaat en anderen. Maar wie hoort de mensen die naast het brugwachtershuisje wonen, de mensen die er dagelijks langsfietsen, die er gewerkt hebben en die er langs varen? Er wordt enorm veel wijsheid niet ontsloten.”

“Ik geef die mensen een stem in de overgangsfase wanneer een nieuwe functie gezocht wordt. De verhalen worden verzameld, kunstenaars geven daar beeld aan, en als vanzelf ontstaat dan een nieuwe functie. De grote uitdaging is: doe het niet te snel, laat eerst het niet-weten er even zijn, stap niet te snel over naar de volgende vorm.”

Bouwrituelen
“Ik voer rituelen uit rondom de herbestemming van gebouwen. Het is heel erg belangrijk om het oude goed af te ronden, om daarmee het nieuwe eerlijk en schoon te kunnen beginnen. Kijk maar naar het sterven van mensen: als je niet rouwt om de dood van een dierbare, dan blijft er iets knagen. Precies zo is het met gebouwen en plekken. Dan gaan buurtbewoners protesteren, of gaat de gemeente dwarsliggen. Je slaat de draagkracht van de plek over, en dat is zonde!”

“Een plek vraagt om aandacht. Dit brugwachtershuisje zit vol met verhalen. Ruim een eeuw werd hier de brug open gedaan voor alle schepen, kinderen kwamen te laat op school ‘omdat de brug open stond’, voor mijzelf waren die wachtminuten een kort moment van contemplatie, en zo zijn er nog duizenden verhalen. De liefde voor plek en functie willen gezien worden. Omdat dat ook de draagkracht bepaalt voor de volgende functie. Wat die ook zal worden.”

Wubbo
“Het geluid van Wubbo Ockels is precies hetzelfde. Luister naar de Bergrede die hij uitsprak op Terschelling, daar vergelijkt hij de staat van de Aarde met kanker, de ziekte waaraan hij zelf leed. Volgens hem lijkt het in deze tijd net alsof alles altijd maar door moet gaan met groeien, omdat we niet meer weten hoe het is om iets af te ronden.”

“Daarom emotioneert het me zo. Ik heb Wubbo nooit ontmoet, maar we zijn vaandeldragers van dezelfde gedachte. Hij als astronaut, ik op mijn manier. Maar de boodschap is hetzelfde: wil het nieuwe een kans krijgen, dan moet het oude goed zijn afgerond. En dat gesprek wordt eigenlijk heel weinig gevoerd.”

Eigen transformatie
“Ik heb een neus gekregen voor overgangsmomenten, nadat ik er zelf bijna niet meer geweest was. Een paar dagen voor het nieuwe millenium begon, kreeg ik een auto-ongeluk. Ik mankeerde wonderlijk genoeg niets, maar mijn lichaam bracht me letterlijk tot stilstand. En ik luisterde. Het kon niet meer, niet op de oude manier. Er moest iets nieuws komen.”

“Ik was destijds projectontwikkelaar, en hoewel ik me in dezelfde kringen begeef, doe ik compleet ander werk. Het is een grote eer om bij TEDxArnhem te mogen vertellen over mijn werk. En heel misschien… maar dat moet blijken… is het ook wel een afronding van het auto-ongeluk 17 jaar geleden. Omdat ik op zó’n podium stem geef aan de transformatie die ik zelf als mens heb doorgemaakt.”

Hoogtepunt
​Mijn favoriete TED-talk is die van Suzanne Simard over hoe bomen met elkaar praten. Het maakt me nederig omdat het laat zien dat mensen niet de enige intelligente wezens zijn. We moeten echt samenwerken met het grotere systeem waar we onderdeel van uitmaken. Inheemse culturen weten dit allang maar Suzanne brengt deze verrijkende kennis nu via TED ook onze westerse cultuur binnen.