Dat mensen en apen familie van elkaar zijn is algemeen bekend, maar waarin lijken vogels eigenlijk op mensen? En wat zegt dat over onze eigen evolutionaire ontwikkeling? Bioloog Jorg Massen doet onderzoek naar de intelligentie van raven, en hij ontdekte dat ze in sommige opzichten behoorlijk op ons lijken. Op 18 oktober is hij één van de sprekers bij TEDxArnhem.
Door Basti Baroncini
Vroeger had Massen kleine huisdieren: muizen en ratten, en na verloop van tijd zelfs een aangelopen eekhoorn. “Ik was heel nieuwsgierig naar hoe ze leefden, en wat ze konden. Lukt het me om ze dingetjes te leren? Mijn nieuwsgierigheid was enorm, al had het toen natuurlijk nog geen wetenschappelijke insteek.”
De grenzeloze nieuwsgierigheid is gebleven, en inmiddels werkt Massen als onderzoeker aan de universiteit van Wenen. Hij doet er onderzoek naar de intelligentie van vogels, en vooral hoe die ontstaan is.
Samenwerken
“Proeven laten zien dat raven sociale intelligentie hebben en goed kunnen samenwerken. Als we buiten hun kooi een plateau leggen met daarop twee beloningen erop, dan kunnen ze daar in principe niet bij, tenzij ze samenwerken. Twee raven moeten tegelijkertijd aan het andere uiteinde van een touwtje trekken om het plateau dichterbij te halen, anders lukt het niet. En het fascinerende is: dat lukt ze dus. Hiermee staan ze qua intelligentie op hetzelfde niveau als primaten.”
Complexe sociale systemen
“De vraag is: voor welke problemen hebben raven in de geschiedenis van de evolutie gestaan, dat ze dit hebben moeten leren? Daar doen we nu onderzoek naar.”
“Raven leven in complexe sociale systemen. Hoe groter de groepen worden waarin ze leven, hoe complexer de sociale verbanden zijn. Je moet niet alleen vriendschappen kunnen sluiten met andere raven (wat evolutionair gezien al best een opgave is), ook moet je weten wie de ravenvrienden van andere raven zijn. Want als je voedsel van een andere raaf steelt, is het voor je eigen veiligheid goed om te weten of de raven eromheen jóuw vriendjes zijn of die van hem.”
“Een heleboel vragen zijn nog onbeantwoord. Zo weten we niet waarom raven dit wel kunnen en andere vogels niet. En ook is het onduidelijk of éérst de intelligentie toenam waardoor de groepen groter konden worden, of dat éérst de groepsgrootte toenam waardoor een stijging in de intelligentie nodig was.”
Fundamentele wetenschap
“Mensen vragen me wat we eraan hebben om alles over raven te weten. Als we nóg beter begrijpen hoe evolutie werkt, dan kunnen we op termijn onszelf beter begrijpen. Dat is waar we het voor doen. Ik bedrijf fundamentele wetenschap: weten om het willen weten. En vaak is het zo dat later – soms veel later – daar dan weer een concrete toepassing voor gevonden wordt.”
We are all astronauts of spaceship Earth
“Ook deze TED-editie wordt weer opgedragen aan Wubbo Ockels. Ik heb hem nooit ontmoet, maar we delen één belangrijke karaktereigenschap: nieuwsgierigheid. Ik was vroeger al een enorm waarom-kind, en eigenlijk ben ik die waarom-fase nooit echt ontgroeid. En Wubbo’s nieuwsgierigheid… tja, als je in een raket stapt om te kijken wat er nou eigenlijk búiten onze dampkring te zien is… dan ben je best nieuwsgierig, denk ik.”
“Daarbij komt dat we allebei wetenschappers zijn. Ook voor hem was het mooie plaatje alleen niet genoeg, hij wilde écht systematisch wetenschappelijk onderzoek verrichten naar bepaalde processen in de ruimte.”
Hoogtepunt
“Mijn favoriete TED-talk is die van Tshering Tobgay, de eerste minister van Bhutan. Hij legt uit hoe zijn land geluk boven economische groei stelt en waarom het koninkrijk in de Himalaya ervoor kiest om voor altijd koolstofneutraal te blijven. Tobgay vertelt een belangrijke boodschap voor de aarde, en hij laat zien dat duurzaamheid ook echt kán in de praktijk.”
Door Basti Baroncini
Vroeger had Massen kleine huisdieren: muizen en ratten, en na verloop van tijd zelfs een aangelopen eekhoorn. “Ik was heel nieuwsgierig naar hoe ze leefden, en wat ze konden. Lukt het me om ze dingetjes te leren? Mijn nieuwsgierigheid was enorm, al had het toen natuurlijk nog geen wetenschappelijke insteek.”
De grenzeloze nieuwsgierigheid is gebleven, en inmiddels werkt Massen als onderzoeker aan de universiteit van Wenen. Hij doet er onderzoek naar de intelligentie van vogels, en vooral hoe die ontstaan is.
Samenwerken
“Proeven laten zien dat raven sociale intelligentie hebben en goed kunnen samenwerken. Als we buiten hun kooi een plateau leggen met daarop twee beloningen erop, dan kunnen ze daar in principe niet bij, tenzij ze samenwerken. Twee raven moeten tegelijkertijd aan het andere uiteinde van een touwtje trekken om het plateau dichterbij te halen, anders lukt het niet. En het fascinerende is: dat lukt ze dus. Hiermee staan ze qua intelligentie op hetzelfde niveau als primaten.”
Complexe sociale systemen
“De vraag is: voor welke problemen hebben raven in de geschiedenis van de evolutie gestaan, dat ze dit hebben moeten leren? Daar doen we nu onderzoek naar.”
“Raven leven in complexe sociale systemen. Hoe groter de groepen worden waarin ze leven, hoe complexer de sociale verbanden zijn. Je moet niet alleen vriendschappen kunnen sluiten met andere raven (wat evolutionair gezien al best een opgave is), ook moet je weten wie de ravenvrienden van andere raven zijn. Want als je voedsel van een andere raaf steelt, is het voor je eigen veiligheid goed om te weten of de raven eromheen jóuw vriendjes zijn of die van hem.”
“Een heleboel vragen zijn nog onbeantwoord. Zo weten we niet waarom raven dit wel kunnen en andere vogels niet. En ook is het onduidelijk of éérst de intelligentie toenam waardoor de groepen groter konden worden, of dat éérst de groepsgrootte toenam waardoor een stijging in de intelligentie nodig was.”
Fundamentele wetenschap
“Mensen vragen me wat we eraan hebben om alles over raven te weten. Als we nóg beter begrijpen hoe evolutie werkt, dan kunnen we op termijn onszelf beter begrijpen. Dat is waar we het voor doen. Ik bedrijf fundamentele wetenschap: weten om het willen weten. En vaak is het zo dat later – soms veel later – daar dan weer een concrete toepassing voor gevonden wordt.”
We are all astronauts of spaceship Earth
“Ook deze TED-editie wordt weer opgedragen aan Wubbo Ockels. Ik heb hem nooit ontmoet, maar we delen één belangrijke karaktereigenschap: nieuwsgierigheid. Ik was vroeger al een enorm waarom-kind, en eigenlijk ben ik die waarom-fase nooit echt ontgroeid. En Wubbo’s nieuwsgierigheid… tja, als je in een raket stapt om te kijken wat er nou eigenlijk búiten onze dampkring te zien is… dan ben je best nieuwsgierig, denk ik.”
“Daarbij komt dat we allebei wetenschappers zijn. Ook voor hem was het mooie plaatje alleen niet genoeg, hij wilde écht systematisch wetenschappelijk onderzoek verrichten naar bepaalde processen in de ruimte.”
Hoogtepunt
“Mijn favoriete TED-talk is die van Tshering Tobgay, de eerste minister van Bhutan. Hij legt uit hoe zijn land geluk boven economische groei stelt en waarom het koninkrijk in de Himalaya ervoor kiest om voor altijd koolstofneutraal te blijven. Tobgay vertelt een belangrijke boodschap voor de aarde, en hij laat zien dat duurzaamheid ook echt kán in de praktijk.”
RSS-feed